မႏၲေလးတိုင္းေဒသႀကီး၊ ျပင္ဦးလြင္ၿမိဳ႕ အမ်ိဳးသားကန္ေတာ္ႀကီးဥယ်ာဥ္အတြင္းရွိ ကန္ေတာ္ႀကီးတြင္ ႏွစ္ေပါင္းေလးဆယ္ ေက်ာ္အတြင္း ပထမဦးဆုံးအႀကိမ္ ေရခမ္းေျခာက္မႈ ဆိုးရြာစြာ ျဖစ္ေပၚလ်က္ ရွိ ေၾကာင္း သဘာဝပတ္ဝန္းက်င္ ေလ့လာေရးအဖြဲ႕တစ္ခု ျဖစ္သည့္ စိမ္းလန္းျပင္ဦးလြင္အဖြဲ႕ အတြင္း ေရးမႈး ဦးကိုကိုႀကီးက ေျပာသည္။
ထိုသို႔ျဖစ္ေပၚလာရျခင္းမွာ ရာသီဥတုေျပာင္းလဲမႈမ်ားအရ မိုးေခါင္ျခင္းမ်ားႏွင့္အတူ သဘာဝေရထြက္ မ်ား ပ်က္စီးျခင္းမ်ားေၾကာင့္ ျဖစ္ေပၚရျခင္းျဖစ္ေၾကာင္း ၄င္းက ဆိုသည္။
“ကန္ေတာ္ႀကီးရဲ့အေရွ႕ဘက္နဲ႔ ေတာင္ဘက္မွာ ေရစီးေၾကာင္းေတြရွိတယ္၊ အဲဒီဘက္က ၂၇၁ ဧကကို ဘယ္လိုေတြ လုပ္လိုက္လဲေတာ့မသိဘူး၊ ေရစီးေၾကာင္းေတြကို ပိတ္ၿပီး အုတ္တံတိုင္းေတြ ခတ္၊တိုက္ ေတြ ေဆာက္ထားၾကတယ္၊အဲဒီလိုေတြ ျဖစ္တာေၾကာင့္ေတာင္ကုန္းေပၚက စီးလာတဲ့ေရေတြကို တား ထားသလိုျဖစ္ၿပီးေတာ့ ေရေတြက ကန္ေတာ္ႀကီး စိမ့္ေတာ ထဲကို မဝင္ေတာ့ဘူး၊ လက္ရွိက ကန္ ေတာ္ႀကီးအတြင္းထဲမွာရွိတဲ့ ထင္းရႈေတာဘက္က ကုန္းဘက္ကေနပဲ စိမ့္ဝင္ေတာ့ တယ္၊ ဟိုဘက္က ဝင္မလာနိုင္ေတာ့ဘူး၊ လက္ရွိျဖစ္ေနတဲ့အေျခအေနရဲ့ အဓိကကေတာ့ ဒါပါပဲ၊ ၿပီးေတာ့ မိုးေခါင္တာ ေၾကာင့္လည္း ပါတာေပါ့၊ ႏွစ္ေပါင္း ေလးဆယ္ေက်ာ္ အတြင္းမွာ ဒီႏွစ္က ဆိုးဆိုးရြားရြားျဖစ္တာ ပထမ ဆုံးပဲ”ဟု ဦးကိုကိုႀကီးက ေျပာသည္။
ထို႔အျပင္ ကန္ေတာ္ႀကီး ေအာက္ဘက္ရွိ ကန္ေတာ္ေလးအတြင္း ေရဝင္ေရာက္မႈ ပမာဏ ေလ်ာ့ နည္းလာျခင္း၊ မိုးရြာသြန္းမႈ ေလ်ာ့နည္းလာျခင္းမ်ားေၾကာင့္လည္း ကန္ေတာ္ႀကီးေရခမ္းေျခာက္ မႈမ်ား ျဖစ္ေပၚရျခင္းဟု ႐ုကၡေဗဒဥယ်ာဥ္အုပ္ခ်ဳပ္ေရးမႉး ေဟာင္း ဦးေဇာ္ဝင္းက သုံးသပ္ေျပာျပသည္။
“က်ေနာ့္အေတြ႕အၾကဳံနဲ႔ ေလ့လာေတြ႕ရွိခ်က္ေတြအရဆိုရင္ ေရဝင္ေရလဲေတာေတြပ်က္တာရယ္၊ မိုးနည္းတာလည္း ပါတာ ေပါ့၊ ကန္ေတာ္ႀကီးရဲ့ေအာက္က ကန္ေတာ္ေလးမွာ ေရမထိန္းနိုင္တာလည္း ေရခမ္းေျခာက္တာျဖစ္ေစပါတယ္၊ ကန္ေတာ္ ေလးထဲမွာ ေရရွိေနမွ ကန္ေတာ္ႀကီးထဲမွာ ေရရွိမွာျဖစ္ ပါတယ္၊ ကန္ေတာ္ေလးမွာ ေရစိုစိုစြတ္စြတ္မရွိတာဟာ ကန္ေတာ္ႀကီး ေရခမ္းေျခာက္မႈ ျဖစ္ေစ တယ္”ဟု ယင္းက ေျပာသည္။
ကန္ေတာ္ႀကီး၏ လက္ရွိအက်ယ္အဝန္းသည္ ဧက ၉၀ ေက်ာ္ထိရွိၿပီး ယခုအခါ ကမ္းစပ္မ်ားတြင္ ေရခမ္းေျခာက္မႈ ဆိုးဆိုး ရြားရြားျဖစ္ေပၚေနၿပီး အားလုံးပူးေပါင္းပါဝင္ထိန္းသိမ္းၾကရန္လို္အပ္သည္ဟု သိရသည္။ ကန္ေတာ္ႀကီးေရခမ္းေျခာက္မႈေၾကာင့္ ေနာက္ဆက္တြဲအက်ိဳးဆက္အျဖစ္ ျပင္ဦးလြင္ၿမိဳ႕ အနိမ့္္ပိုင္းေက်းရြာမ်ားသို႔ ေရေပးပို႔ သည့္ ဂဲေလာင္းေခ်ာင္း ေရမေရာက္သျဖင့္ စိုက္ပ်ိဳးေရရရွိရန္ အခက္အခဲမ်ားႏွင့္အတူ ပြဲေကာက္ေရတံခြန္၊ ပိတ္ခ်င္းေျမာင္ ေရတံခြန္မ်ားတြင္လည္း ေရခမ္း ေျခာက္မႈမ်ား ျဖစ္လာနိုင္ေၾကာင္း သိရသည္။
အဆိုပါအေျခအေနမ်ား ျဖစ္ေပၚလာနိုင္သျဖင့္ ျပန္လည္ကုစားနိုင္ရန္အတြက္ စီမံခ်က္ေရးဆြဲ၍ တိုင္းေဒသႀကီးအစိုးရအဖြဲ႕ သို႔ တင္ျပထားေၾကာင္း သိရသည္။
“အခုလက္ရွိျဖစ္ပ်က္ေနတဲ့အေျခအေနေတြကို စီမံခ်က္တစ္ခုအေနနဲ႔ ေရးဆြဲၿပီးေတာ့ တိုင္းေဒသႀကီး အစိုးရအဖြဲ႕ကို တင္ၿပ ထားပါတယ္၊ ဘယ္လိုဆိုတဲ့အေျဖထြက္မလာေသးလို႔ ဘာမွ လုပ္လို႔မရေသး ပါဘူး၊ အရပ္ဘက္အဖြဲ႕အစည္းေတြနဲ႔ ဌာနဆိုင္ ရာေတြနဲ႔ ေပါင္းစပ္ၿပီးေတာ့ လုပ္ဖို႔အတြက္ေပါ့”ဟု ဦးကိုကိုႀကီးက ဆက္လက္ေျပာသည္။
ေရးဆြဲတင္ျပထားသည့္ စီမံခ်က္တြင္ ကန္ေတာ္ေလးအတြင္း ေက်ာက္ရိုးစီျခင္း၊ ေရထိန္းနိုင္ရန္ ေရတံ ခါးတပ္ဆင္ျခင္း၊ ကန္ ေတာ္ေလးတြင္ ေရမ်ားထိန္းသိမ္း၍ ေျမာင္းမ်ား တူးေဖာ္ကာ ကန္ ေတာ္ႀကီးအတြင္း ေရမ်ား ထည့္သြင္းျခင္း၊ ကန္ေတာ္ေလး အတြင္းမွ ေရမ်ားကို သန႔္စင္နိုင္ရန္ စက္တပ္ဆင္မႈမ်ား လုပ္ေဆာင္နိုင္ရန္ ေဆာင္ရြက္လ်က္ရွိေၾကာင္း သိရသည္။
ကန္ေတာ္ႀကီးတည္ရွိရာ ႐ုကၡေဗဒဥယ်ာဥ္ကို ၁၉၁၅ ခုႏွစ္က ၿဗိတိသၽွ သစ္ေတာဦးစီးအရာရွိ အဲလက္စ္ ေရာ္ဂ်ာ(Alex Roger) က ေမၿမိဳ႕႐ုကၡေဗဒဥယ်ာဥ္အျဖစ္ စတင္ တည္ေထာင္ခဲ့ရာ မူလဥယ်ာဥ္မွ ဧက ၃၀ က်ယ္ဝန္းၿပီး အေပ်ာ္တမ္း ဥယ်ာဥ္မႈး ေလဒီ ရွားလက္ခပ္ဖ္ (Charlotte Wheeler Cuffe) ၏ အကူအညီျဖင့္ ၿဗိတိန္နိုင္ငံ က်ဴဂါးဒင္းဥယ်ာဥ္ (Kew ေတာ္ဝင္႐ုကၡေဗဒ ဥယ်ာဥ္)ကို အတုယူ တည္ေထာင္ခဲ့ျခင္းျဖစ္သည္။
ထို႔ေနာက္ ၁၉၁၇ ခုႏွစ္တြင္ ၿဗိတိသၽွကိုလိုနီအစိုးရက တရားဝင္ အသိအမွတ္ျပဳခဲ့ကာ ၁၉၂၄ ခုႏွစ္တြင္ အစိုးရမွ ကာကြယ္ ထိန္းသိမ္းသည့္ ဥယ်ာဥ္အျဖစ္ ေၾကညာခဲ့ၿပီး ၁၉၄၂ ခုႏွစ္ ဒီဇင္ဘာလ ၁ ရက္တြင္ သစ္ေတာေရးရာဝန္ႀကီးဌာနမွ ေဘးမဲ့ ေတာအျဖစ္ ေရးဆြဲသတ္မွတ္ခဲ့သည္။
တပ္မေတာ္အစိုးရလက္ ၂၀၀၀ ျပည့္ႏွစ္ ဒီဇင္ဘာလ ၁ ရက္တြင္ ကန္ေတာ္ႀကီးအမ်ိဳးသား႐ုကၡေဗဒ ဥယ်ာဥ္အျဖစ္ ေျပာင္းလဲ သတ္မွတ္ခဲ့ၿပီး လက္ရွိအခ်ိန္တြင္ သယံဇာတႏွင့္ သဘာဝပတ္ဝန္း က်င္ ထိန္းသိမ္းေရးဝန္ႀကီးဌာန၊ သစ္ေတာဦးစီးဌာနမွ ႀကီးၾကပ္ဦးစီးလ်က္ရွိ္ၿပီး ခရီးသြားလုပ္ငန္းအတြက္ လည္ပတ္နိုင္သည့္ေနရာတစ္ခုအျဖစ္လည္း ထည့္သြင္းသတ္မွတ္ထား သည္။
crd နိုင္ထူး